Jeśli masz trudności z określeniem celu, albo potrzebujesz narzędzia które pomoże Ci określić cel tak, by ułatwić jego realizację, model SMART może okazać się pomocny.
SMART to akronim, na który składają się angielskie słowa: specific, mesurable, action – oriented, realistic oraz timed. Każde z nich mówi o jednej ważnej dla planowania wskazówce.
Model SMART może przydać się w planowaniu zarówno celów zawodowych, jak i osobistych. Dzięki niemu łatwiej będzie Ci zwrócić uwagę na rzeczy, które są istotne w planowaniu i określić je w taki sposób, by stawianie sobie celów i ich realizacja było przyjemne i kończyło się sukcesem.
Aby zwiększyć szanse powodzenia, zobacz, na co warto zwrócić uwagę i którym elementom określania celu chcesz się przyjrzeć uważniej, zanim zabierzesz się do działania!
Specific, czyli – szczegółowy
Pierwsze określenie z modelu SMART odpowiada za szczegółowy opis zachowania, które chcesz osiągnąć. Im bardziej precyzyjnie opiszesz pożądane zachowanie, tym łatwiej będzie Ci monitorować postęp w działaniu.
Jeśli określisz swój cel w sposób ogólny, np. „chcę schudnąć”, to co prawda mniej więcej wiesz, co chcesz osiągnąć na końcu drogi, ale nie wiesz wciąż, jakie kroki chcesz podjąć. Jeśli powiesz sobie, że chcesz schudnąć 15 kg, łatwiej będzie Ci dobrać narzędzia do działania, np.:
- ważenie się raz w tygodniu (w ramach monitorowania postępów)
- zrobienie podstawowych badań, które mogą być przydatne w konsultacji z dietetykiem
- umówienie się na wizytę do dietetyka
- zrobienie dzienniczka jedzenia (spisanie, czym i o jakich porach się odżywiasz)
Dobrze określony cel będzie mówił o tym, ile chcesz schudnąć i w jakim tempie (np. 15 kg i średnio 1 kg tygodniowo).
Inne przykłady określania celu:
- Cel: poprawienie zarządzania swoim czasem.
- Szczegółowe określenie celu: codziennie rano poświęcę 15 minut na zaplanowanie obowiązków danego dnia, a wieczorem – 10 minut na podsumowanie danego dnia.
Albo:
- Cel: zmiana pracy.
- Szczegółowe określenie celu: przez dwa tygodnie codziennie spędzę 40 minut na przeglądaniu ofert pracy i wysyłaniu CV / dostosowywaniu CV do wymogów oferty.
Warto dostosować cel do swoich możliwości.
Jeśli np. nie jesteś w stanie znaleźć codziennie czas na wysyłanie CV, możesz umówić się ze sobą na to, że będziesz to robić 3-4 razy w tygodniu, np. w poniedziałki, środy, piątki i ewentualnie soboty. W przypadku ćwiczeń możesz ze sobą ustalić, że przez miesiąc będziesz wykonywać ćwiczenia trzy razy w tygodniu (poniedziałki, środy i soboty) po 30 minut. Takie działanie będzie zajmowało Ci mniej czasu w tygodniu, a jednocześnie będzie zbliżało Cię do celu.
Measurable – mierzalny
Jeżeli przy formułowaniu celu SMART zadbałaś / zadbałeś o to, by był szczegółowy, to prawdopodobnie określiłeś również kryteria, dzięki którym cel będzie mierzalny.
Przy zrzucaniu wagi zmierzysz swoje postępy ważąc się, zapisując wyniki i porównując je do przyjętych założeń. W przypadku ćwiczeń będziesz mogła / mógł „odznaczyć” kolejne 30 minut ćwiczeń określonego dnia, podobnie, jak wyznaczone 40 minut na przeglądanie ofert i wysyłanie CV.
Określając, jak często i ile czasu poświęcasz na dane działanie, możesz określić, czy coś zostało zrobione czy nie. Efekt nie jest aż tak ważny – możesz nie mieć cudownej sylwetki po dwóch tygodniach, podobnie raczej nie znajdziesz szybko nowej pracy. Ważne jest jednak samo podjęcie działania.
Sprawdź przy tej okazji, czy myślenie o celu / efekcie pomaga Ci czy utrudnia działanie.
Może być tak, że skupienie na spodziewanych efektach zmobilizuje Cię do działania. Może się jednak okazać, że Twoja droga do osiągnięcia celu będzie długa i bardzo wyboista, a wtedy skupienie na osiągnięciu konkretnego efektu nie zawsze pomaga. Lepsze bywa skupienie na samym fakcie działania i dążenia do obranego celu.
Zobacz również, który sposób mierzenia jest Ci bliższy (i jest lepszy dla Twojego celu). Postępy możesz mierzyć czasem spędzonym na wykonywaniu danej czynności lub rozliczając się z efektów, np. ilości wysłanych CV. Ten drugi sposób może przyspieszyć drogę do celu, ten pierwszy – często pomaga ruszyć z miejsca.
Action – oriented – zorientowany na działanie
Działanie to kluczowy element zmiany. Twoje działanie. To Ty ćwiczysz, to Ty wysyłasz CV, ograniczasz czas przesiedziany przed komputerem czy zmieniasz skład swojej diety (i podejmujesz się nauki zdrowszego gotowania 🙂 ). Dlatego też kolejny krok w ramach SMART to krok zorientowany na działanie.
Zastanów się nad kontekstem swojego działania. Ile masz czasu na realizację celu w ciągu dnia? Jakie działania możesz podjąć, a jakich się obawiasz, nie masz na nie ochoty, czujesz, że nie masz zasobów by je wdrożyć? Zobacz, jaką masz motywację, czy to jest Twoja motywacja, czy robisz coś, czego od Ciebie oczekują inni?
Zastanów się też, na ile obrany cel wpisuje się w sytuację osób, z którymi jesteś na co dzień w jakiś sposób związany. Jeśli planujesz codziennie 3 godzinne treningi, a masz w domu małe dziecko i pracujesz na etat, taki cel może wiele namieszać w relacjach rodzinnych czy w pracy. Pamiętaj o tym, by Twój cel wpisywał się w Twoje codzienne zobowiązania – by nie był realizowany kosztem innych osób lub innych ważnych spraw.
Granica robienia czegoś „czyimś kosztem” bywa jednak cienka. Może się okazać, że bliskim trudno jest zaakceptować to, że zamiast usiąść i oglądać z nimi telewizję cały wieczór idziesz poćwiczyć 30-40 minut.
Dobrze jest rozróżnić sytuacje, w których Twój cel narusza czyjeś granice od sytuacji, w których realizacja Twojego celu z nie zawsze realistycznymi oczekiwaniami innych osób.
Realistic – realistyczny
Niektórzy mają tendencję do stawiania sobie bardzo ambitnych celów, kierując się potrzebą udowodnienia czegoś sobie lub innym. Większość z nas z kolei ma skłonność do przeszacowywania swoich możliwości. Odpowiedzią na te wyzwania w SMART jest określenie celu jako realistyczny.
Mój współczynnik przeszacowania kształtuje się mniej więcej na poziomie 50-60%. To znaczy, że na dziesięć zaplanowanych danego dnia spraw wykonuję średnio pięć – sześć. To pokazuje, że stawiam sobie cele nierealistyczne, wymagam od siebie więcej niż pozwalają mi na to siły i możliwości czasowe.
Aby cel był określony w sposób realistyczny warto sięgnąć do wcześniejszych małych i większych sukcesów i zobaczyć, w jakich okolicznościach podjęte działanie było skuteczne.
Dobrze jest zadać sobie pytania: co takiego zrobiłam / zrobiłem wtedy inaczej, że cel został osiągnięty? Co pomogło mi osiągnąć cel? W jaki sposób pokonywałam / pokonywałem przeszkody? Co z moich wcześniejszych doświadczeń może być pomocne w obecnej sytuacji?
Takie uważne spojrzenie pomoże wydobyć zasoby, dzięki którym łatwiej będzie Ci określić cel w sposób realistyczny – a potem zabrać się za jego realizację.
Timed – określony w czasie
Jedną z trudności, którą napotykałam w pracy zanim przeszłam do IT, był brak deadline’ów. Kiedy osoba zlecająca mi pisanie tekstu mówiła że potrzebuje ten tekst „jak najszybciej, ale bez nadmiernego pośpiechu”, to miałam ochotę uciec na drugi koniec świata.
Zupełnie inaczej sprawa wyglądała w przypadku przygotowywania wykładów do szkoły policealnej. Wtedy wiedziałam, że jeśli do kolejnych zajęć nie przygotuję slajdów, nie zapełnię w żaden sposób pustki na zajęciach. Dlatego też szczególnie biorę sobie do serca tę część modelu SMART – czyli określanie działania w czasie.
Jeśli ustalisz datę, do której chcesz wykonać dane zadanie, łatwiej będzie Ci zmobilizować się do działania.
Po pierwsze – poczujesz, że podejmujesz wysiłek na określony czas, po którym możesz zająć się innym celem. Po drugie – umawiasz się ze sobą, że w tym czasie skupiasz się na tej jednej sprawie, to ona jest wysoko na liście i na nią poświęcasz dużą część swojej energii.
Bez określonej daty można zgubić się po drodze, rozproszyć na inne cele, albo uznać, że kiedyś przyjdzie lepszy czas. Data końcowa wyzwania pomaga w zmotywowaniu się do działania.
W tym kontekście dobrze jest pamiętać o pewnej, ale nie nadmiernej elastyczności. Jeśli daję sobie 5 tygodni na dany cykl treningowy to mogę mieć kilka dni „poślizgu” w ramach ćwiczeń (np. z powodu kontuzji). Ich obecność mogę przemyśleć pod kątem tego, co mogę w przyszłości zrobić, by uniknąć takiej sytuacji. Z drugiej strony, nie mając żadnej daty z tyłu głowy, łatwiej mi będzie odwlekać podjęcie działania do jutra. W końcu jeden dzień opóźnienia nie wpłynie w żaden sposób, prawda? Kolejny też nie 🙂 I kolejny…
Ostatecznie okazuje się, że bez określonej daty pewne zmiany można odwlekać bez końca.
Podsumowanie korzystania modelu SMART
Niezależnie od tego, czy osiągniesz swój cel w pełni, czy zrealizujesz „tylko” część celu, masz za sobą wykonaną pewną pracę, którą warto podsumować.
Zapytaj siebie – co było Ci pomocne w działaniu, jakie zasoby odkryłaś / odkryłeś, jakie decyzje były pomocne? Jakie Twoje kompetencje i umiejętności wpłynęły na osiągnięcie celu?
Odpowiadając na te pytania łatwiej Ci będzie podjąć po raz kolejny wyzwanie, lepiej dostosowane do Twoich możliwości.
Model SMART nie zawsze jest wygodny w stosowaniu. Niektórzy mają w sobie taką motywację do działania, że nie potrzebują pomocy w określaniu celu. Warto jednak mimo wszystko choć raz w życiu przetestować tego typu rozwiązanie, by mieć je w zanadrzu jako dodatkowy zasób.
***
Warto obejrzeć:
Inspirujące nagranie z TEDx (po najechaniu myszką na dymek można wybrać polskie napisy):
